Bruksizm (Diş Gıcırdatma) Tedavisi

Bruksizm (Diş Gıcırtısı) Neden Olur?

Bruksizm; dişlerin istemsiz şekilde sıkılması, gıcırdatılması veya birbirine sürtülmesi ile karakterize edilen bir durumdur. Bruksizmin oluşumunda fiziksel, psikolojik ve genetik birçok faktörün bir araya geldiği düşünülmektedir. Stres, öfke ve yoğun endişe gibi psikolojik faktörler bruksizmin temel nedenleri arasında yer alır. Çiğneme kaslarının kontrolsüz bir şekilde kasılması genellikle gece olmakla birlikte gündüz de görülebilir. Bu davranış süreç içinde ağız ve çene sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Bruksizm, çoğunlukla fark edilmeden gelişen bir sağlık sorunudur. Uyku sırasında meydana gelen diş gıcırdatmaları genellikle kişinin yanında uyuyan kişi tarafından fark edilir. Bununla birlikte bruksizm genetik geçiş özelliği taşıyabilir. Aile bireylerinde bu tür bir sağlık sorunu olan kişilerde özellikle gece uykusu sırasında diş sıkma ve gıcırdatma ihtimali daha yüksektir.

Biyolojik faktörlerin yanı sıra uyku bozuklukları da bruksizmin sebepleri arasında yer alır. Uyku apnesi, yoğun horlama ya da düzensiz uyku düzenine sahip kişilerde diş sıkma yaygın bir durum olabilir. Antidepresan kullanımı, yanlış diş dolguları veya protez uygulamaları gibi fiziksel etkenler bruksizmi tetikleyebilir. Kahve ve alkol gibi kafein içeren ya da diş minesine zarar verme potansiyeline sahip maddelerin sık tüketimi de sorunun şiddetlenmesine yol açabilir.

Bruksizm (Diş Gıcırdatması) Belirtileri Nelerdir?

Bruksizm genellikle rutin diş muayeneleri sırasında fark edilmekte olup hastalar çoğu zaman bu durumu fark etmez. Genellikle belirtiler hastanın yaşam kalitesini düşürecek düzeye ulaştığında bir uzman tarafından tanı konur. Diş gıcırdatma genellikle bilinçsizce gerçekleşen bir durum olduğu için belirtiler fark edildiğinde müdahale edilmesi önemlidir. Bruksizmin en yaygın belirtileri aşağıda sıralanmıştır:

Dişlerin ileri geri hareket ettirilmesiyle çıkan gıcırdama sesleri, bruksizmin en belirgin işaretlerinden biridir. Diş gıcırdatma sesleri genellikle kişinin kendisi tarafından fark edilmese de; partneri, aile üyeleri veya aynı ortamda uyuyan diğer kişiler tarafından fark edilebilir. Diş sıkma ve gıcırdatma çoğunlukla derin uyku sırasında ya da stresli dönemlerde daha da belirgin hâle gelir.
Bruksizm sırasında dişlerde oluşan aşırı basınç ve sürtünme, diş minesinin hızla aşınmasına neden olur. Diş minesi incelip zarar gördüğünde sıcak, soğuk veya asitli yiyeceklere karşı hassasiyet oluşabilir. Bu durum zamanla dişlerde çatlaklar ve kırılmalara yol açabilir. Hatta diş kaybına kadar varabilen ciddi sorunlar yaratabilir.
Bruksizm; çene kaslarında uzun süreli yorgunluk, sertlik ve ağrı yaratır. Çene açma ve kapama hareketlerinde zorluk yaşanabilir. Bu durum yemek yeme, konuşma ya da esneme gibi günlük aktiviteleri etkileyebilir. Özellikle sabahları çene bölgesinde yoğun bir ağrı hissedilebilir.
Şakaklardan başlayan gerilim tipi baş ağrısı, bruksizmin en yaygın belirtilerinden biridir. Bunun yanı sıra kulakta herhangi bir fiziksel problem olmamasına rağmen kulak çevresinde dolaylı ağrılar hissedilebilir. Ağrıların nedeni, çene eklemlerindeki gerginlik ve kasların aşırı çalışmasıdır.
Bruksizmin ciddi komplikasyonlarından biri, çene eklemlerinde meydana gelen sorunlardır. Bu durumda ağız tam olarak açılıp kapatılamayabilir ve kilitlenmiş bir hissiyat oluşabilir. Çene eklemindekibu sorunlar ilerlerse, tedavi daha karmaşık hâle gelebilir.
Dişlerin aşırı sıkılması, yanak içlerinde irritasyona bazen de yaralara neden olabilir. Bu durum, ağız içi dokuların sürekli sürtünme ve basınca maruz kalmasından kaynaklanır.

Bruksizmin yukarıda belirtilen semptomlarından biri ya da birkaçı fark edildiğinde, bu belirtilerin göz ardı edilmemesi son derece önemlidir. Tedavi edilmeyen bruksizm; dişler, çene ve genel sağlık için uzun vadeli komplikasyonlara yol açabilir.

Bu nedenle söz konusu belirtileri fark eden bireylerin mümkün olan en kısa sürede bir diş hekimine başvurması önerilir. Uzman diş hekimleri hem bruksizmin nedenlerini araştırarak size uygun bir tedavi planı sunabilir hem de ileride oluşabilecek daha ciddi problemleri önlemeye yardımcı olabilir.

Bruksizm (Diş Sıkma) Nasıl Teşhis Edilir?

Bruksizm teşhisi genellikle düzenli diş muayeneleri sırasında konur. Diş hekimi, hastanın anlatımları ve fiziksel belirtiler üzerinden değerlendirme yapar. Teşhis sürecinde çeşitli yöntemler uygulanabilir. Bunların başında diş yüzeyi muayenesi gelir. Diş minesinin aşınması, dişlerin atipik şekiller alması veya kırılmalar diş hekiminin ilk dikkate aldığı bulgular arasındadır.

Diş minesindeki belirtilerin yanı sıra çene kası da kontrol edilir. Çenedeki kaslarda hassasiyet veya şişlik hissediliyor olması, diş hekimini bruksizme yönlendiren önemli bir işarettir. Dişlerde, çene kemiklerinde veya eklem yapılarındaki hasarı değerlendirmek için röntgen görüntüleme yöntemi kullanılması da söz konusu olabilir.

Uyku ilişkili bruksizm yaşayan kişilerde teşhis süreci daha karmaşık olabilir. Uykuda meydana gelen diş sıkma ve gıcırdatma hareketlerinin tespiti için uyku laboratuvarlarında polisomnografi testi yapılabilir.

Bruksizm (Diş Sıkması) Nasıl Geçer?

Bruksizm tamamen önlenmesi zor bir durum olsa da, semptomların hafifletilmesi ve olumsuz etkilerin azaltılması için çeşitli yöntemler uygulanabilir. Bruksizm genellikle stres ve anksiyete ile ilişkilendirilir. Stres ve anksiyetenin kontrol altına alınması diş sıkma davranışını azaltmada önemli bir rol oynar. Günlük yaşamda yoga, meditasyon ya da nefes egzersizleri gibi rahatlatıcı aktivitelere yer vermek stres seviyelerini düşürerek bruksizm belirtilerinin azalmasına katkıda bulunabilir. Ayrıca hobi edinmek veya günlük yürüyüş gibi aktivitelerle zihni rahatlatmak da yardımcı olabilir.

Gürültüsüz, sakin ve konforlu bir uyku ortamı sağlamak özellikle uyku ilişkili bruksizm için faydalıdır. Bu nedenle yatak odasının karanlık ve sessiz bir şekilde düzenlenmesi, telefon ve ekran gibi uyaranlardan uzak durulması önemlidir. Düzenli bir uyku programı oluşturmak, biyolojik saatimizi düzenleyerek bruksizm semptomlarının kontrolüne yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra aşırı kafein, çay veya alkol tüketimi bruksizmin görülme sıklığını artırabilir. Bu tür maddelerin tüketiminin sınırlandırılması ve uyumadan önce özellikle kafein tüketiminden kaçınılması önerilir.

Bruksizm şiddetli boyutlara ulaşarak çene ağrısı, diş hassasiyeti, dişlerin aşınması veya çene ekleminde ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Bu gibi durumlarda mutlaka bir diş hekiminden destek alınmalıdır. Özellikle gece plakları veya çene kaslarını rahatlatmaya yönelik terapiler, tedavi sürecinde sıklıkla kullanılan yöntemlerdir. Kişinin bireysel ihtiyaçlarına uygun bir tedavi planı oluşturulması, bruksizmin uzun vadeli etkilerinin önlenmesinde kritik bir öneme sahiptir.

Bruksizm (Diş Sıkması) Nasıl Tedavi Edilir?

Bruksizm tedavisi; hastanın yaşı, semptomlarının şiddeti ve altta yatan nedenlere bağlı olarak farklı yöntemlerle yürütülür. Farklı tedavi yöntemleri arasından kişi özelinde en uygun olanı seçilerek tedaviye başlanır.

Gece kullanılan ağız koruyucuları ve splintler, dişlerin zarar görmesini engellemeye yardımcı olur. Hasta için özel olarak tasarlanan aparatlar çene hareketlerini sınırlandırabilir. Bruksizm tedavisinde kullanılabilecek olan diğer bir yöntem ise dental botoks uygulamalarıdır. Çiğneme kaslarına botulinum toksini enjeksiyonu yapılarak kasların gevşemesi sağlanır. Ortalama 6 ay etkili olan yöntem, diş sıkma ve gıcırdatma sorununu büyük ölçüde azaltır.

Çene hizasının düzenlenmesi için dolgu, kuron veya ortodontik tedavi gerektiren durumlarda ortodontik tedaviler ve restorasyon işlemleri ile hastanın semptomları iyileştirilebilir. Stres veya anksiyeteye bağlı bruksizm durumunda terapiler ve gerekirse antidepresanlar ile tedavi süreci desteklenebilir. Tedavi süresi hastadan hastaya değişkenlik gösterse de genellikle uzun vadeli bir yönetim gerektirir. Tedavi sonrası düzenli kontrol ve bakım, bruksizmin kontrol altında tutulması açısından kritik önem taşır.

Bruksizm zamanında teşhis ve tedavi edilmediği takdirde diş ve çene sağlığı üzerinde kalıcı hasarlara yol açabilir. Erken müdahale ve düzenli ağız bakım kontrolleriyle bruksizmin neden olduğu komplikasyonların önüne geçmek mümkündür.